Ik vraag altijd eerst wat ze zelf denken. Vaak is dat al genoeg. Ik ben altijd wel voor eerlijkheid en zeg dat meestal oude mensen doodgaan maar helaas soms ook jongere mensen. Een schoolgenootje is vorig jaar overleden dus ze weten ook gewoon dat het kan zeg maar. Ik hou er niet van om te liegen en te zeggen dat zoiets nooit gebeurd want je weet het niet en op het jeugdjournaal staan ze ook stil bij aanslagen etc.

Je hebt er ook mooie boeken over.

Ze weten dat je dood kan gaan als je heel oud bent of als je bijvoorbeeld een erg ongeluk krijgt of als je heel ziek bent. Ik heb wel gezegd dat dat niet gewoon ziek is maar een speciaal soort ziek waar je dood aan kan gaan. Dat je niet dood gaat als je gewoon een griepje hebt of oorontsteking. Dat snappen ze wel. Met periodes hebben ze het er veel over maar meestal op een vrij luchtige manier. Vragen beantwoord ik zo eerlijk maar simpel mogelijk.

Ik ga er hetzelfde mee om als Lexi zegt.
Toen mijn dochter in de kleuterklas zat, is er een jongen uit een andere kleuterklas bij haar op school overleden aan kanker. Dat was heel heftig en wij hebben thuis toen ook verteld dat je niet doodgaat aan gewoon ziek zijn zoals zij wel eens is, maar dat die jongen een ander soort ziekte had.

Oude oma is deze zomer overleden en daar praten we gewoon open over. Oude oma was al heel oud en is nu dood. Ze is er niet meer.

N. zegt nu steeds, als we langs haar huis rijden, dat oude oma niet meer thuis is. Maar goed, ze is nog geen 3, dus er is nog niet veel besef. Ik heb laatst wel uitgelegd dat het konijn ook al oud is en binnenkort misschien ook dood gaat. Ter voorbereiding. Ik ga niks verbloemen of lieflijker maken dan het is. Dood hoort bij het leven.

Ik ben daarin ook vrij eerlijk. Soms lastig, want als je zegt oude mensen gaan dood, kom je al snel uit op oma (oma's zijn oud).
Hier kwamen we laatst lamgs een ongeluk. E vroeg toen of ie naar t zkh moest. Ja gezegd en dat ze die daar beter maken. Dat probeer ik aan t ziekenhuis te linken. Maar zal daarbij ook zeggen als t nodig is dat dat niet altijd lukt.
Als ze de straat oversteekt zeg ik ook eerst kijken anders kom je onder een auto en dan ben je dood.
Soms 'stampt' ze op een mier/spin ofzo en dan zegt ze deze moet nog doder:|.
Laatst was t hondje van m'n tante ingeslapen waar ze best regelmatig komt. Vertelt dat Benji dood was en er niet meer was (toen ze er heen gingen, eerder niet want dat heeft ze meerwaarde). Ze deed hier niet veel mee.
Ze is natuurlijk nog jong, en situaties zijn nog wat verder weg, maar probeer positief eerlijk te zijn

Op dit moment is mijn zoon hier mee bezig en hij is heel erg benieuwd naar hoe een begraafplaats eruit ziet. Nu heb ik met hem afgesproken dat we volgende week na de zwemles een bezoekje gaan brengen aan mijn opa en oma die daar liggen. Ik vind dit zelf heel erg lastig. Ik wil hem dit eigenlijk nog niet laten zien omdat ik vind dat een klein kind daar gewoonweg niet hoort en ik zelf ook een beetje bang ben voor de dood en alles wat er bij hoort. Maar aan de andere kant is hij nieuwsgierig en is het niet verkeerd om hem iets te laten zien wat bij de realiteit hoort. Ik denk dat ik het wel ga doen en het gewoon zo kort en duidelijk mogelijk hou voor hem.

Verder heb ik het hem zo uitgelegd hoe Lexi het heeft gedaan.

Ik zou het juist wel doen Ava, kinderen gaan er zo anders mee om dan volwassenen.
Mijn moeder liet afgelopen zomer terloops vallen dat mijn oma jarig zou zijn geweest als ze nog had geleefd. En kleine potjes hebben grote oren, dus niet veel later stonden we in de bloemenwinkel. Beide een roos uitgezocht, kaartje er aan met hun naam er op en maar het graf van mijn grootouders gebracht.
Zegt mijn dochter; denk je dat ze in de hemel vandaag een feestje vieren? Ik heb gezegd dat ik denk van wel, ze waren van de feestjes en verjaardagen, dus zaten ze daar vast samen een bessenjenever te drinken.

Kinderen staan daar echt anders in, en als de nieuwsgierigheid er is dan kun je dat best doen denk ik.

Onze kinderen komen regelmatig op de begraafplaats, ze vinden het heel normaal. Mama S. ligt er begraven, de mama van Lo.. Ook papa A. van Lu. heeft er een plekje al staat zijn urn er nog niet.
De kinderen weten dat ze niet over de graven mogen lopen alleen op t graf van mama S. en papa A. en ze vinden het prima om er heen te gaan. Lo. vraagt er ook zelf om, die wil dan bloemen brengen.

Het is wat je er zelf van maakt. Wij zijn open en eerlijk over de dood en de begraafplaats is gewoon wat het is, daar liggen overleden mensen zodat hun dierbaren ze nog eens op kunnen zoeken. Wij vertellen niet dat alleen oude mensen dood kunnen gaan want ze weten donders goed dat dat niet waar is. Wij vertellen dat iedereen dood gaat, meestal als mensen oud zijn en soms als ze jong zijn doordat ze heel erg ziek waren. We vertellen ook dat de meeste mensen die ziek zijn weer beter worden.
Onze kinderen weten niet beter, helaas misschien wel, maar ze hebben er weinig moeite mee. Niet met begraafplaatsen en niet met het concept dood.
De vragen die wij hier krijgen zijn: "gaat superopa nu bij mama in de kist?"
En "nu kan superopa nooit meer lopen he?"
En ook vragen als "mama S. is begraven he en papa Aart is toch verbrand?"

Overigens zijn ze 3,5 en 4,5 dus het begrip nooit meer en voor altijd is nog te abstract, het schijnt dat ze dat eigenlijk pas vanaf een jaar of 5 echt gaan begrijpen en dan wordt het begrip dood ook weer moeilijker voor ze want dan beseffen ze ineens dat hun dierbare dus voor altijd weg is.

Hoer gaan we er mee om zoals lexie en pompoen ongeveer.

Helaas hebben ze er al mee te maken gehad (ruim 3 jaar terug onze beste vriendin onverwacht verloren), maar we weten ook dat mijn schoonzus afgelopen week haar laatste verjaardag heeft gevierd en hard achteruit gaat. Dus het zit er toch weer aan te komen en daar praten we ook over als de kinderen het erover willen hebben. In kindertaal weten ze ook wat er aan de hand is (ALS) en er nogsteeds geen medicijnen zijn, dus tante M. ook dood zal gaan.

Ik ben daar ook gewoon eerlijk in en verbloem het niet mooier dan dat het is. Mijn vriendin heeft november vorig jaar zelf voor gekozen en ook haar vriend is begin dit jaar op die manier overleden (overleefde de eerdere poging samen). Daar ben ik ook gewoon eerlijk in geweest. Het is wat het is en ze willen toch weten hoe het zit en waarom dingen dan zo gebeuren.

.

Ze is nu 3 en vraagt nog niet echt door maar de dood wordt hier wel gewoon genoemd. Mijn konijn Pom is dood, de vlieg is dood en oude oma is ook dood. Ik vind het belangrijk om over te brengen hoe wij er zelf over denken (geen hemel, geen 'droomverhalen') maar zal haar ook bijbrengen hoe andere mensen er wel over denken. Ze is hier zelf uiteraard gewoon vrij in maar ik ga het niet mooier maken dan het is.

Hier gaan wij ook vrij nuchter en realistisch om met de dood. Vriend heeft er meer moeite mee om met N. over te praten dan ik. Zijn vader is zo'n 8 jaar geleden overleden, dus het ligt iets gevoeliger bij hem. N. worstelt wel zo nu en dan met het besef dat ze ons dus ook zomaar kan verliezen. Ze weet dat er soms mensen doodgaan van ouderdom, door een (auto)ongeluk of doordat ze ziek zijn en de dokters ze niet meer beter kunnen maken. Hetgeen wat ze nog niet weet is hoe opi (vader van vriend) overleden is. We hebben verteld dat hij ziek was in zijn hoofd, dat hij niet goed meer kon denken en dat de dokters niks meer konden betekenen voor hem. Als ze oud genoeg is zullen we ooit wel vertellen dat hij zelf een eind aan zijn leven heeft gemaakt.

N. maakt situaties door haar nuchtere kijk erop vaak draaglijker. Mijn opa overleed vorig jaar en N. kletst bij mijn oma vaak tegen zijn foto. Ook de foto van hun hond, die niet lang erna overleed, staat ernaast. N. vertelt mijn oma altijd dat opa vast met de hond lekker wandelt in de hemel en dat opa de hond nog steeds daar stiekem plakjes worst voert onder de tafel. Mijn oma vind het altijd fijn om met N. te kletsen over opa, de hond en de hemel.

Bedankt voor de reacties. Ik geloof dat wij er ook vrij nuchter over zijn en eerlijk, maar dochter pakt het allemaal vrij zwaar op. Ze kan er heel verdrietig van worden als ze bedenkt dat oude mensen dood gaan en ik krijg haar dan ook vrij moeilijk uit zo'n verdrietige bui. Dat vind ik echt heel lastig. Als ik haar dan hoor vragen of ze al oud is, dan begint het weer en kan ik gewoon geen goed antwoord geven. ze vraagt net zolang door tot ze tot de conclusie komt dat zij op een zeker moment ook dood gaat en dan gaat ze huilen, omdat ze niet dood wil gaan.

Misschien eens een boekje over kopen, wie weet helpt dat wat.

Mijn kind heeft heel vroeg in zijn leven te maken gehad met dat een dierbare zomaar zo ineens uit zijn leven is geplukt. Mijn moeder stond zo dichtbij hem, soms wilde ik wel eens dat hij of nog maar 1 was of ouder. Dan kon ik het hem beter uitleggen. Hij is pienter genoeg om het te snappen, en laatst toen hij zelf ziek was begon hij er zelf over. Hij zei: nu ik ziek ben, ga ik dan ook dood? Vroeg ik hem wat hij dacht? Zei hij: nee hoor, want er staat geen ziekenhuis bed in mijn huis he mama? Kan je nagaan, Julian was nét 3 toen er een bed voor mijn moeder thuis kwam. Hij zegt zelf: yaya (oma) is wel dichtbij he mama? Want ze zit in mijn hoofd en soms wil hij foto's kijken, daarna is het weer goed. Soms uit het niets vuurt ie wat vragen op me af - ik heb hem wel verteld over een hemel, en hij wilde weten wat dat is, waarop ik heb verteld dat ik dat ook niet weet maar dat ik denk dat dat een plek is waar je je geliefdes weer ziet als je zelf naar de hemel gaat. De dood hoort bij het leven helaas, voor een kind lastig.

Hasse: ik zou als je hier niet uitkomt met je dochter haar eens door een arts laten bekijken. Ik heb zelf toen ik 11 was een vriendje verloren, hij was 12 en is na schoolfeest nooit meer wakker geworden. Die ervaring heeft mij zo bang gemaakt dat ik niet meer durfde te slapen door angst etc. Het heeft zo diepe indruk gemaakt.. mijn moeder heeft me toen meegenomen naar de huisarts en die heeft me gerustgesteld. Daarna had ik het nooit meer.