Hobby & Sport rubriek #5 - Ballet
In het verleden heb ik ook andere dansstijlen beoefend, maar de laatste jaren doe ik alleen nog aan klassiek ballet. Ik dans een keer per week een les van 75 minuten. Vanwege mijn werk en andere verplichtingen heb ik geen tijd om vaker dan een keer per week te dansen momenteel.
Ik ben 'pas' begonnen met dansen toen ik 16 was, en pas met klassiek ballet toen ik 18 of 19 was. Dat is wel wat ongewoon, de meeste meiden met wie ik dans en gedanst heb zijn al veel vroeger begonnen, meestal met een jaar of 6/7/8, maar zo zie je maar dat je nooit te oud bent om met iets nieuws te beginnen.
Ik ben zelf eigenlijk een beetje per toeval in het dansen gerold. De moeder van een klasgenoot had een balletschool, en zij zocht nog mensen die bij een voorstelling achter de schermen wilden helpen met het oppassen op de kleinste dansers. Ik bood me aan, en zag hoe leuk het dansen was! Het seizoen er na ben ik dus gelijk begonnen. Ik ben begonnen met jazzballet. Regelmatig kregen we les van gastdocenten, en zo kwam ik ook in aanraking met andere stijlen zoals hiphop, flamenco en moderne dans. Voor onze les was altijd een klassieke les, en hoewel dat vroeger nooit wat voor mij was (als kind hield ik van stoer, en ballet vond ik truttig), leek het me toch wel leuk om ook eens te proberen. Na een proefles was ik verkocht, en inmiddels doe ik het dus al weer ruim 10 jaar!
De geschiedenis van klassiek ballet
Het ballet ontstond in de 15e eeuw in Italië. Het woord ballet is afgeleid van het Italiaanse woord ‘ballare’, dat dansen betekent. Veel balletten in de 15e eeuw werden uitgevoerd met taferelen uit de Romeinse en Griekse mythologie. Het ballet werd vanuit Italië naar Frankrijk gebracht en ontwikkelde zich daar in de 16e eeuw aan de Franse hoven. Ballet hoorde bij het amusement van het hof. Met name aan het hof van Lodewijk XIV was het erg populair. Bijna alle termen die tegenwoordig in het ballet gebruikt worden zijn ook nog steeds Frans.
Het unieke aan klassiek ballet, ten opzichte van andere dansstijlen, is dat de techniek ervan is vastgelegd in speciale handboeken. Daardoor leert iedereen ter wereld die klassiek ballet beoefent dezelfde danspassen. De regels van het academische ballet werden aan het einde van de negentiende eeuw verder uitgewerkt door onder andere de Russische choreograaf Marius Petipa. Petipa wordt wel gezien als de vader van het klassiek ballet. Wel zijn er regionale variaties als het gaat om de strengheid waarmee de regels worden gevolgd, en zijn er variaties te vinden in bijvoorbeeld armbewegingen.
De kleding
Tijdens de les zijn er bij ballet officieel strikte kledingvoorschriften. Niet elke balletschool is hier even streng in, dus er zijn nog wel wat variaties mogelijk.
Bij mijn balletschool is de afspraak dat je een zwart balletpakje draagt. Je mag zelf kiezen wat voor pakje. Onder je pakje draag je geen beha, ook geen sportbeha dus! Je ziet deze onder het pakje uitkomen of je ziet de lijnen er doorheen, en dat staat niet mooi. Onder je pakje draag je een zwarte of roze panty. Eventueel mag je, als je dat fijn vindt, een shortje of boxer over je pakje dragen. Een lange broek is niet toegestaan! Aan je voeten draag je roze balletschoentjes. Je mag zelf kiezen of je leren of stoffen schoentjes draagt.
Zelf draag ik ook nog zwarte beenwarmers, omdat ik altijd erg koude voeten heb en daarmee snel kans op kramp. Je haar draag je vast, het liefst in een nette knot met haarnetje.
Veel mensen vinden balletkleding vrij 'bloot'. Je staat daar toch maar in je panty en je strakke pakje. Toch went het snel. In deze kleding kan de docent goed beoordelen of je de oefeningen goed uitvoert en je je lichaam op de juiste manier inspant en inzet.
Spitzen
Bij klassiek ballet denken veel mensen automatisch aan het dansen op spitzen. Als je op televisie of op het toneel een ballerina op spitzen ziet dansen ziet het er vaak makkelijk uit, maar het is verre van eenvoudig. Het is een moeilijke discipline die niet voor iedereen weggelegd is. Niet elke voet is ook even geschikt om op spitzen te kunnen dansen.
Spitzen (of pointes) zijn balletschoenen met een harde voorkant. Je kunt er mee op je tenen dansen. De meeste dansers gebruiken ook nog een beschermkapje of cover van stof of siliconen om hun tenen te beschermen. Als je spitzen wilt aanschaffen, moet je naar een speciale balletwinkel. Daar meten ze je voet nauwkeurig op, en bekijken ze welke soort spitzen geschikt zijn. Dit komt heel precies, omdat het dansen op verkeerde of niet goed passende spitzen schadelijk kan zijn voor je voeten.
Om op spitzen te mogen dansen moet je tenminste twaalf jaar oud zijn. Voor jongere kinderen kan het schadelijk zijn voor de voeten. Ook moet je voldoende danservaring en techniek bezitten. Een beginner kan niet zomaar meteen met spitzen beginnen. De spitzen voelen, met name op het moment dat je ermee begin, heel onnatuurlijk en het is lastig om je balans te bewaren. In het begin is dus zelfs simpel lopen moeilijk. Ook zitten de spitzen in het begin echt niet lekker, je moet hier echt aan wennen. Ook voor mensen met ervaring kan dansen op spitzen nog pijnlijk zijn.
Zelf heb ik ook een aantal jaar op spitzen gedanst. Ik vond het leuk, maar ook erg lastig. Helaas kon ik er vanwege een blessure niet mee verder gaan, waardoor ik het nooit erg goed heb kunnen leren.
Basisposities
Ballet is opgebouwd uit vijf basisposities. Deze komen altijd terug, zowel bij losse oefeningen aan de barre als in een choreografie. Het komt daarbij heel precies hoe je met name je voeten plaatst. Hieronder zie je de vijf posities uitgebeeld.
Eerste positie: De hielen staan tegen elkaar, de voeten zijn uitgedraaid.
Tweede positie: De voeten blijven uitgedraaid, maar de benen staan wijder uit elkaar.
Derde positie: De hiel van de ene voet sluit aan bij de wreef van de andere voet. Deze positie wordt in de praktijk eigenlijk alleen gebruikt bij hele jonge dansers.
Vierde positie: Je gaat uit van de vijfde positie, maar schuift je voorste voet ongeveer 20 centimeter naar voren. Ook verplaats je je gewicht een beetje. Beide voeten zijn uitgedraaid.
Vijfde positie: Je voorste voet sluit aan bij je achterste voet. De hiel van je ene voet raakt de tenen van je andere voet. Beide voeten zijn uitgedraaid. Als je heel lenig bent staan je voeten (zo goed als) parallel tegen elkaar aan.
Opbouw van de les
Een klassieke balletles heeft in principe altijd dezelfde opbouw. Je begint aan de barre. De barre dient eigenlijk als een opwarming voor het vervolg van de les. Alle spiergroepen komen aan bod in verschillende oefeningen. Ook werk je aan de barre aan je techniek. Aan de barre komen altijd dezelfde soort oefeningen terug. De precieze choreografie/combinatie verzint de docent, het is dus niet zo dat je altijd exact hetzelfde staat te doen.
De barre-oefeningen zijn moeilijk te beschrijven, als je ze ziet heb je er een beter beeld bij, maar ik doe hieronder toch een poging. Een aantal oefeningen aan de barre die vrijwel altijd (ongeveer in deze volgorde) terugkomen zijn:
* Pliés: kniebuigingen.
* Tendu: het strekken van de voet op de grond.
* Battement tendu/jeté: het strekken van de voet, boven de grond.
* Rond de jambe: cirkels maken met gestrekt been.
* Frappé: snelle beweging van de voet, waarbij deze krachtig weggestrekt wordt.
* Fondue: een soort 'smeltende' beweging, waarbij beide benen tegelijkertijd buigen of strekken.
* Développé: je been langzaam en hoog 'uitvouwen'.
* Grand battement: je gestrekte been krachtig opgooien.
Na de barre is het tijd om te stretchen. Dat gebeurt soms ook al gedeeltelijk aan de barre. Daarna volgen diverse oefeningen in het midden van de zaal. Hierbij kun je denken aan kleine combinaties van passen die aan de barre geoefend zijn, diverse soorten sprongen en diverse soorten draaien zoals de pirouette. Vaak zijn er ook nog oefeningen over de diagonaal. Meestal steek je de zaal als het ware schuin over door middel van een combinatie of passenserie.
Daarna is er vaak nog tijd voor een korte choreografie, bedacht door de docent. Bij ons is het zo dat we hier vaak een aantal weken aan werken, vaak tot er een vakantie volgt. Daarna beginnen we weer aan iets nieuws. Onze dansschool heeft een keer in de twee jaar een grote uitvoering waar alle groepen aan meedoen. In zo'n geval werk je meestal vaker en intensiever aan de choreografie.
Tot slot
Dit was mijn stuk over ballet. Ik hoop dat jullie een beetje een goed beeld hebben gekregen van wat er zoal bij komt kijken. Als je enthousiast bent geworden naar aanleiding van mijn stuk, kun je misschien eens kijken of er een balletschool bij jou in de buurt is waar balletlessen voor volwassen gegeven worden. Bij mijn school is zo'n les er wel. Zelf dans ik niet in die groep maar op een hoger niveau, wat betekent dat de meeste meiden in mijn groep veel jonger zijn (tussen de 16 en de 18). Ik vind dat zelf niet zo'n probleem, want het is een leuke les met een leuke docent, maar ik kan me voorstellen dat de meeste mensen een groep met leeftijdsgenoten leuker vinden. Ook als je nog nooit gedanst hebt en het lijkt je leuk zou ik gewoon eens gaan kijken. Misschien kun je eens een proefles meedraaien? Zoals ik al schreef in de inleiding was ik zelf ook al volwassen toen ik begon, en je bent nooit te oud om iets nieuws te leren!
Wil je eerst eens beginnen met kijken, dan kan ik je aanraden een keer naar Het Nationale Ballet (http://operaballet.nl/nl/ballet/ballet) te gaan. Ik heb zelf meerdere voorstellingen bezocht, en iedere keer met volle teugen genoten. Zij dansen prachtige voorstellingen op zeer hoog niveau, en het is echt de moeite waard dat een keer mee te maken!
Tenslotte wilde ik nog een filmpje toevoegen met een mooi balletstuk, maar het is erg lastig om mooie filmpjes van goede kwaliteit te vinden op YouTube. Daarom heb ik gekozen voor een promofilmpje voor het Zwanenmeer van Tsjaikovski (een van de bekendste balletten ter wereld) door Het Nationale Ballet. Zo krijg je in ieder geval een beetje een goed beeld van hoe een voorstelling er uit kan zien.
https://www.youtube.com/watch?v=0P_RllDXL6o
--------
Benieuwd naar de andere delen van deze rubriek?
Deel 1: Wakeboarden
Deel 2: Pole Fitness
Deel 3: Bordspellen
Deel 4: Tafeltennis